Η μουσικοκινητική μέθοδος Orff για παιδιά με ειδικές ανάγκες

Η συνεισφορά της μεθόδου υπήρξε σημαντική για την εδραίωση ενός σύγχρονου συστήματος μουσικής εκπαίδευσης, που δε θα απευθυνόταν μόνο σε χαρισματικούς μαθητές αλλά και που δε θα αγνοούσε συγχρόνως το πηγαίο ταλέντο κάποιων παιδιών (Keller, 1963). Η μουσικοκινητική μέθοδος Orff για παιδιά με ειδικές ανάγκες – Γράφει η Γιάνναρη Μαρία Καθηγήτρια Πιάνου-Μουσικοθεραπεύτρια 

Και μην ξεχάσετε! Κάντε την εγγραφή σας στην ομάδα μας facebook για να ενημερώνεστε ή να στέλνετε τις δικές σας ιδέες, δημιουργίες και σκέψεις!

Η Γιάνναρη Μαρία είναι Καθηγήτρια Πιάνου-Μουσικοθεραπεύτρια .

Επισκεφτείτε το Instagram account της  και την σελίδα της στο Facebook

Η μέθοδος Orff αποτελεί μαζί με τις μεθόδους Dalcroze και Kodály τη βάση για την ανάπτυξη των σύγχρονων μουσικοπαιδαγωγικών προγραμμάτων. Η συνεισφορά της υπήρξε σημαντική για την εδραίωση ενός σύγχρονου συστήματος μουσικής εκπαίδευσης, που δε θα απευθυνόταν μόνο σε χαρισματικούς μαθητές αλλά και που δε θα αγνοούσε συγχρόνως το πηγαίο ταλέντο κάποιων παιδιών (Keller, 1963). Η μέθοδος προσανατολίζεται στην ομαδική εργασία και στη δημιουργικότητα σε συνάρτηση πάντα με την ηλικία και το επίπεδο κάθε παιδιού.Σύμφωνα με τη φιλοσοφία του Orff, ένα πρόγραμμα μουσικής πρέπει να συνδέει την εκπαίδευση με τη «δραστηριότητα της σκέψης και της δεκτικότητας στην ομορφιά και το ανθρώπινο συναίσθημα».

Η μέθοδος Orff εμφανίστηκε αρχικά με το όνομα “Orff Schulwerk” (schulwerk=σχολική εργασία). Κεντρική ιδέα της μεθόδου αποτελεί η “elemental music”. Η μουσική, η κίνηση και ο λόγος αποτελούν αδιάσπαστη ενότητα, την οποία ο Orff ονομάζει “elemantal style” (elemental=θεμελιώδης, πρωτόγονος, βασικός). Ποτέ μουσική από μόνη της, αλλά μουσική συνδυασμένη με κίνηση, χορό και λόγο -όχι μόνο για να την ακούει κάποιος, αλλά για να αποκτά νόημα μόνο μέσα από την ενεργό συμμετοχή. Η μουσική αυτή [elemental] δεν έχει σχέση με τη διανόηση, δεν έχει ιδιαίτερη μορφή, αρκείται σε απλή δομή, ostinati και μικρά rondo… Είναι γήινη, φυσική, και αποτελεί πηγή ευχαρίστησης για όλους. Είναι κατάλληλη για παιδιά.

Ο Orff θεωρούσε ότι ο ρυθμός αποτελεί πρωτόγονη και βασική μορφή ανθρώπινης έκφρασης, γι’ αυτό και τα ρυθμικά όργανα χρησιμοποιούνται ευρέως στη μέθοδό του. Το μεγαλύτερο συνθετικό και παιδαγωγικό έργο του Orff βασίζεται σε απλές αλλά και δυναμικές παραλλαγές ρυθμικών σχημάτων, οι οποίες μπορούν εύκολα να διδαχθούν στα παιδιά. Η μέθοδος του Οrff αντιμετωπίζει τη μουσική ως ένα σύστημα παρόμοιο με αυτό της γλώσσας και βασίζεται στην άποψη ότι όπως κάθε παιδί μπορεί να μάθει μια γλώσσα χωρίς επίσημη εκπαίδευση, έτσι μπορεί να μάθει και μουσική μέσα σε ένα φιλικό περιβάλλον.

Ποια είναι τα οφέλη της μουσικοκινητικής αγωγής στα παιδιά;

Ο αυτοσχεδιασμός , κυρίως μέσω της παραδοσιακής μουσικής είναι ένα στοιχείο της μεθόδου που μακροπρόθεσμα συμβάλλει στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης των παιδιών και στην ανάπτυξη της δημιουργικής τους σκέψης. Τα παιδιά δημιουργούν μουσική σε ομάδες και έτσι βιώνουν την ευχαρίστηση της ομαδικής συνεργασίας και συνοχής. Συμμετοχή στη δημιουργική διαδικασία έχουν και οι ενήλικες, και κυρίως οι γονείς, οι οποίοι αποκτούν κεντρική θέση στη διαδικασία της εκπαίδευσης του παιδιού.

Η μέθοδος Orff παρέχει τη βάση για ποικίλες δραστηριότητες, που μπορεί να περιλαμβάνουν μουσική, κίνηση και λόγο, και να απευθύνονται σε παιδιά διαφόρων επιπέδων και ικανοτήτων. Στην περίπτωση ομάδων μικτής ικανότητας θα πρέπει φυσικά να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαίτερες ανάγκες και τα ενδιαφέροντα κάθε παιδιού κατά το σχεδιασμό ενός μαθήματος μουσικής. Σύμφωνα με την Salmon (2010), «είναι σημαντικό να παρέχεται σε όλους τους μαθητές (συμπεριλαμβανομένων και αυτών με ειδικές ανάγκες ή ειδικές ικανότητες) η ευκαιρία να έχουν πρόσβαση στη μουσική και την κίνηση, να συμμετέχουν ενεργά, και να βιώνουν εκφραστικές και δημιουργικές μορφές [μουσικής αγωγής]»

Ειδικά στην περίπτωση όπου υπάρχουν δυσκολίες στην αντίληψη, την εμπειρία, ή την επαφή, και στην καθόλου ή ελάχιστη ικανότητα για παιχνίδι, τα οποία αποτελούν τις βάσεις για τη μάθηση και την κατανόηση του κόσμου, οι ιδέες του Orff έχουν σημαντική και επίκαιρη αξία… Η μέθοδος Orff-Schulwerk μπορεί να προσφέρει δραστηριότητες που ενεργοποιούν πολλές αισθήσεις: την οπτική, την ακουστική, την απτή, την κιναισθητική. Αυτό είναι συχνά σημαντικό για τους μαθητές των οποίων η αισθητηριακή ενσωμάτωση βρίσκεται ακόμα σε ανάπτυξη· η απώλεια ή η μη επαρκής ανάπτυξη μίας από τις αισθήσεις συχνά μπορεί να υποκατασταθεί από τις άλλες αισθήσεις… Μία γνωστική αναπηρία δεν συμβαδίζει απαραίτητα με τη μη ρυθμική εκτέλεση ενός οργάνου. Πολλοί μαθητές με νοητική υστέρηση είναι ικανοί να παράγουν σύνθετους ρυθμούς ή μελωδίες, γεγονός που δεν είναι αποτέλεσμα συνειδητής μίμησης αλλά μάλλον αυθόρμητης εκτέλεσης… Είναι συχνά πρόκληση να βρει κάποιος όργανα κατάλληλα για παιδιά με συγκεκριμένες αναπηρίες, που να τους επιτρέπουν να συμμετέχουν στο επίπεδο που μπορούν… Η εύρεση οργάνων μπορεί να είναι πρόκληση για τον εκπαιδευτικό αλλά μπορεί να εμπνεύσει τη φαντασία των μαθητών και να οδηγήσει σε νέους τρόπους εκτέλεσης και δημιουργίας. Οι μαθητές ομάδων που ήδη παίζουν κάποιο όργανο και έχουν ένα εύρος μουσικών εμπειριών επίσης χρειάζονται μία πρόκληση και κατάλληλους στόχους ανάλογους με το δικό τους επίπεδο.

Μπορεί η μουσική εκπαίδευση να βελτιώσει τις δεξιότητες ανάγνωσης του παιδιού;

Το βασικό μουσικό όργανο κατά τη θεραπευτική Ρυθμική είναι το πιάνο. Στην εργασία με άτομα που παρουσιάζουν διαταραχές του αυτιστικού φάσματος χρησιμοποιούμε όμως και κιθάρα, φυσαρμόνικα, φλογέρες, τύμπανα και μικρά κρουστά, όπως και οποιοδήποτε όργανο κεντρίζει το ενδιαφέρον του εκάστοτε ατόμου… Μια άλλη πρόταση είναι και τα όργανα του Orff. Εφιστάται όμως η προσοχή με τα ξυλόφωνα, τα μεταλλόφωνα και το Glockenspiel (ένα είδος μικρού μεταλλόφωνου), γιατί το άτομο με αυτισμό μπορεί να ενδιαφέρεται μόνο να βάλει και να βγάλει με στερεότυπο τρόπο τις ράβδους του οργάνου και να μην ασχοληθεί με το παίξιμό του. Σήμερα υπάρχουν και στην Ελλάδα αρκετά εναλλακτικά όργανα αυτής της ακουστικής, όπως ξυλόφωνα, που περιλαμβάνουν μία μόνο ράβδο βιδωμένη πάνω σε ξύλινη βάση ή μια μεταλλική και ξύλινη με σχισμές, που με το χτύπημα αποδίδουν το ίδιο ηχητικό αποτέλεσμα με τα μεταλλόφωνα και τα ξυλόφωνα. Για τα τύμπανα προτείνουμε εκείνα που δεν έχουν βίδες γύρω από την ξύλινη περιφέρεια για το κούρντισμά τους, γιατί μας δίνεται έτσι η δυνατότητα να τα κυλήσουμε στο πάτωμα προς το μέρος του ατόμου και αντίστροφα. Ιδιαίτερη προτίμηση δείχνουν τα άτομα και σε όργανα που ανήκουν στην κατηγορία των «αυτοσχέδιων οργάνων», όπως είναι τα καμπανάκια και το αερόφωνο, ήχος του παράγεται μέσω του πλαστικού σωλήνα με την περιστροφή του στον αέρα. Συνίσταται, ωστόσο, προσοχή σε όργανα που αποτελούνται από μεταλλικούς σωλήνες που κρέμονται από μια βάση, διότι συχνά το άτομο ενδιαφέρεται περισσότερο για το στερεότυπο κούνημα και χτύπημά του, με αποτέλεσμα να δημιουργείται έτσι ένας συνεχόμενος ήχος που μπορεί να προκαλέσει υπερβολική διέγερση και στο ίδιο. Σε γενικές γραμμές, πρέπει να ξεκινάμε πάντοτε με όσο το δυνατόν λιγότερα όργανα, εμφανίζοντάς τα σιγά-σιγά, για να αποφύγουμε, από τη μια, την υπέρμετρη έξαψη του παιδιού και, από την άλλη, για να μπορέσουμε να μελετήσουμε με προσοχή σε ποιο όργανο θα αντιδράσει και με ποιο τρόπο.

Και μην ξεχάσετε! Κάντε LIKE στη σελίδα μας στο facebook για να ενημερώνεστε για όλα τα τελευταία άρθρα και Διαγωνισμούς!

Η Γιάνναρη Μαρία είναι Καθηγήτρια Πιάνου-Μουσικοθεραπεύτρια .

Επισκεφτείτε το Instagram account της  και την σελίδα της στο Facebook